هدف از این مطالعه برآورد ارزش بازاری جنگل حرا در استان هرمزگان برای دو گروه استفاده کننده از این جنگل شامل صیاد و دام دار است. برای محاسبه ارزش بازاری، از سه روش ارزش نهایی (تابع تولید)، بازده خالص (تابع سود) و هزینه اجتناب برای دو گروه صیادان و دام داران منطقه استفاده شد. ارزش بازاری به دست آمده هر هکتار جنگل حرا برای صیاد با استفاده از روش ارزش نهایی (تابع شفرد) معادل 7347700 ریال در سال بود. ارزش بازاری برای دام دار به کمک تابع تولید، برای هر هکتار جنگل حرا معادل 325000 ریال در سال به دست آمد. کل ارزش بازاری با استفاده از روش ارزش نهایی برای هر هکتار جنگل حرا 12387820 ریال در سال برآورد شد. با مقایسه این دو ارزش نتیجه گیری می شود، که ارزش بازاری محاسباتی برای صیاد بیش تر از دام دار است. هم چنین مجموع ارزش بازاری هر هکتار جنگل حرا (برای صید میگو و دام پروری) از طریق بازده خالص و هزینه اجتناب به ترتیب سالانه 4083915 ریال و 5064730 ریال محاسبه شد. محاسبه ارزش های بالا می تواند توجیه مناسبی بر حفاظت بیش تر از جنگل حرا و جلوگیری از تخریب بیش تر، از طرف دولت و استفاده کنندگان باشد. گفتنی است که ارزش محاسبه شده نشان دهنده ارزش بازاری تمام خدمات جنگل های مورد مطالعه نیست. توجه نکردن به دیگر ارزش ها به دلیل محدود بودن دامنه این مطالعه و مشکلات محاسبه ارزش های دیگر است.

افزایش تقاضا و سطح مصرفی جوامع انسانی، منجر به بهره برداری بی رویه از سرمایه طبیعی و ‏افزایش ناپایداری اکولوژیک در اکوسیستم های طبیعی به ویژه مناطق تحت حفاظت شده است. ‏از این رو، تداوم روند استفاده از خدمات اکوسیستمی، منجر به افزایش فشارهای اکولوژیک و کاهش ظرفیت سرمایه های ‏طبیعی در تأمین نیازهای بشری می شود. براین اساس، در مطالعه حاضر به ارزیابی تغییرات مکانی-زمانی سرمایه طبیعی و میزان پایداری اکولوژیک در منطقه حفاظت شده حرا طی سال های 2021-1989 با استفاده از مدل ردپای اکولوژیک پرداخته شد. نتایج نشان داد که در بین کاربری های موجود، پهنه های جزر‎و‎مدی بیش ترین روند افزایشی و ‏پهنه های ‏آبی بیش ترین روند ‏کاهشی را دارند. علاوه براین، نتایج به دست آمده حاکی از آن است ‏که وسعت رویشگاه های مانگرو طی سال های مورد مطالعه، کاهش یافته است. ‏همچنین نتایج عملکرد و هم ارزی در بین کاربری های منطقه نشان داد که، پهنه های آبی (بسترصید) بیشترین ضریب هم ارزی را ‏به خود ‏اختصاص داده اند و در طی این دوره، بیشترین کاهش سطح را نشان می دهند. در حالی که، جنگل های مانگرو با ‏کمترین ‏سطح در بین کاربری ها، بیشترین ضریب عملکرد را دارا می باشند. در محدوده ‏مورد مطالعه، ردپای اکولوژیک دارای ‏روند افزایشی، ظرفیت زیستی کاهشی و کسری اکولوژیک از روند افزاینده ای برخوردار ‏است.‏ بدین ترتیب، شاخص اندازه ردپای اکولوژیک طی سال های 1989-2021 افزایش یافته است که این ‏نتایج حاکی از شدت ‏بالای استفاده از منابع دارد. همچنین شاخص عمق پا نیز از روند افزاینده ای برخوردار است که نشان دهنده ‏افزایش شدت ‏مصرف سرمایه طبیعی و کاهش انباشت سرمایه در طی سال های مورد مطالعه می باشد. بنابراین، تغییر در الگوی تولید و مصرف به منظور ایجاد تعادل اکولوژیک و کنترل ناپایداری ‏در این منطقه امری ضروری است. از طرفی، جلوگیری از افزایش تغییرات پوشش/ کاربری اراضی و همچنین حفاظت از ‏سرمایه طبیعی، مستلزم ایجاد مدیریتی یکپارچه برای توسعه پایداری و استفاده از منابع طبیعی با توجه به ظرفیت ‏برد زیستی منطقه می باشد.‏

1طی دهه های اخیر با توجه به گرمایش جهانی و تغییرات اقلیم، سطح آب دریای خلیج فارس افزایش یافته است که این ‏تغییرات منجر به افزایش میزان رسوب گذاری و عقب نشینی مانگروهای منطقه حفاظت شده حرا به سمت خشکی شده است. بر این اساس در مطالعه ‏حاضر به بررسی روند تغییرات سطح آب دریای خلیج فارس طی سال های 2000-2023 و همچنین بررسی وسعت جنگل های مانگرو منطقه حفاظت شده حرا در استان هرمزگان در طی این سال ها پرداخته شد. در این مطالعه، روند نوسانات آب خلیج فارس با استفاده از تصاویر  ‏L5-TM‏ برای سال 2000 و ‏L8‎‏ و ‏‏OLI-TIRS‏ برای ‏سال 2023 در سامانه تحت وب ‏گوگل ارث انجین (‏GEE‏)‏ ‏ مورد پایش و تحلیل قرار گرفت. بدین ترتیب نقشه های پایش تغییرات سطح آب دریای خلیج فارس بر اساس ‏شاخص نرمال شده تفاوت ‏پهنه های آبی (‏NDWI‏)‏ ‏ ‏استخراج و به دو کلاس آبی و غیرآبی طبقه بندی شد. ‏در ادامه با استفاده از آزمون های آماری ‏کولموگروف اسمیرنوف و  ضریب همبستگی ناپارامتری اسپیرمن به بررسی ارتباط تغییرات سطح آب خلیج فارس با وسعت مانگروهای منطقه حفاظت شده حرا پرداخته شد. همان طور که نتایج نشان داد، نوسانات آب خلیج فارس طی سال های 2000 تا 2023، روند افزایشی داشته است، ‏به طوری که سطح آب دریا در سال 2000 برابر با 5 میلی متر بوده است و در سال 2023 این تغییرات به 90 میلی متر رسیده ‏است. همچنین نتایج تغییرات وسعت جنگل های مانگرو منطقه حفاظت شده حرا حاکی از آن است که این رویشگاه ‏طبیعی در سال 2023 در مقایسه با سال 2000 روند کاهشی داشته ‏است. در ‏این راستا، تحلیل ارتباط تغییرات سطح آب خلیج فارس و وسعت مانگروهای این منطقه، حاکی از آن است که طی ‏سال های مورد مطالعه همبستگی بالایی در بین این دو متغیر قابل مشاهده است. بدین معنا که رابطه مستقیمی بین افزایش ‏تغییرات سطح آب خلیج فارس و کاهش وسعت جنگل های مانگرو منطقه حفاظت شده حرا وجود دارد. بدین ترتیب، افزایش مداوم سطح آب دریا و پیامدهای ناشی از آن می تواند یکی از مهمترین دلایل کاهش سطح رویشگاه های مانگرو در آینده باشد. از این رو، با توجه به اهمیت رویشگاه های مانگرو منطقه حفاظت شده حرا‏ به عنوان تأمین کننده طیف وسیعی از خدمات بوم سازگان و همچنین تنوع زیستی بالا باید راه کارهای مدیریتی در راستای کنترل و کاهش پیامدها و خطرات ناشی از نوسانات آب دریای خلیج فارس در نظر گرفته شود.

در مطالعه حاضر به شناسایی فعالیت های تفرجی در منطقه حفاظت ‏شده حرا پرداخته شد، و سپس به بررسی این فعالیت ها مطابق فهرستی از شاخص های مکانی اقدام گردید. توزیع مکانی فعالیت های تفرجی ‏در منطقه نشان داد که با توجه به ماهیت خشکی و ساحلی-دریایی بودن فعالیت ها و همچنین شرایط توپوگرافی و اقلیمی ‏منطقه، ‏اکثر این فعالیت ها در نواحی دریاکنار و آب های کرانه ای قابل اجرا است. ‏مطابق نتایج، 12 فعالیت تفرجی از بین 43 فعالیت ‏شناسایی شده، توسط گردشگران ‏مورد انتخاب قرار گرفت که در بین این فعالیت ها بیشترین امتیاز به "بازدید از جنگل با بالن‏‏"‏،‏ و در ‏مقابل کمترین امتیاز به "حمام آفتاب در کرانه" اختصاص یافته است. همچنین از بین 14 شاخص مکانی، "شدت بارش" و "زمان مناسب ‏برای گردشگری" در اکثر فعالیت های تفرجی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است، در ‏حالی که سایر شاخص ها از جمله "حداکثر ‏ارتفاع از سطح دریا" بر تعداد محدودی از فعالیت ها اثرگذار می باشند.

برآورد مقادیر ذخیرة کربن مانگروها نقش مهمی در تهیة اطلاعات حیاتی برای توسعه برنامه های سازگاری با تغییر اقلیم و استراتژی کربن آبی در رویشگاه های ساحلی دارد. بنابراین، هدف پژوهش حاضر برآورد مقادیر ذخیرة کربن مانگروها در منطقة حفاظت شده حرای استان هرمزگان بود. برای دستیابی به این هدف، پس از انجام آماربرداری میدانی و ثبت قطر در محل یقه مانگروها و استفاده از روابط آلومتریک، مقادیر زی توده روی زمینی و زیرزمینی مانگروها در محل قطعات نمونه برآورد شد. سپس با توسعة رابطة رگرسیونی بین مقادیر زی توده روی زمینی و زیر زمینی مانگروها و مقادیر شاخص پوشش گیاهی نرمال شده مستخرج از تصاویر ماهواره ای، نقشة مقادیر زی توده روی زمینی و زیرزمینی مانگروها در دو منظقة ساحلی و جزیره ای و مانگروهای بلندقد و کوتاه قد تهیه شد. نتایج نشان داد که میانگین زی توده روی زمینی در مانگروهای مناطق ساحلی و جزیره ای منطقه حفاظت شدة حرا به ترتیب برابر با 61/2 تن در هکتار و 56/1 تن در هکتار و میانگین زی توده زیرزمینی نیز به ترتیب برابر با 15/6 و 12/5 تن در هکتار بود و اختلاف معنی دار بین مقادیر این دو متغیر در دو زون منطقه حفاظت شده وجود داشت (0/002>P). وسعت مانگروهای بلندقد در منطقة ساحلی (59 درصد) بیشتر از وسعت مانگروهای کوتاه قد (41 درصد) بود و در قسمت جزیره ای وسعت مانگروهای بلندقد (44 درصد) کمتر از وسعت مانگروهای کوتاه قد (56 درصد) بود. مقدار زی توده کل در مانگروهای بلندقد در هر دو  منطقة ساحلی و جزیره ای به ترتیب در حدود 7/5 و 8 برابر مقدار این متغیر در مانگروهای کوتاه قد بود. نتایج این پژوهش می تواند برای تهیة برنامه های سازگاری با تغییر اقلیم رویشگاه های مانگرو مورد استفاده قرار گیرد.

بهره گیری از شاخص های اقلیم آسایش برای توسعه گردشگری در مناطق تحت حفاظت، برای برنامه ریزی صحیح در این مناطق، دارای اهمیت بالایی است. مطالعه حاضر با هدف شناسایی و انتخاب بهترین شاخص اقلیم گردشگری برای تعیین زمان مناسب و توسعه فعالیت های گردشگری در منطقه حفاظت شده حرا، به رتبه بندی شاخص های اقلیمی پرداخت. جمع آوری داده های اقلیمی برای سال های 1996 تا 2021، از ایستگاه سینوپتیک قشم تهیه شد. سپس به بررسی شاخص های اقلیم آسایش از جمله اقلیم گردشگری، اقلیم تعطیلات، بیکر، استاندارد دمای مؤثر، فشار عصبی، ترجونگ و ماهانی پرداخته شد. مطابق نتایج، در شاخص اقلیم گردشگری بهترین زمان آذر، دی، بهمن، اسفند و فروردین، و در اقلیم تعطیلات آذر، دی، بهمن و اسفند می باشد. در شاخص بیکر نیز آذر، دی، بهمن، اسفند و فروردین، شرایط محیط برای فعالیت های گردشگری مناسب است. در شاخص دمای استاندارد مؤثر آذر، دی، بهمن و اسفند مناسب ترین ماه ها شناسایی شد. همچنین در شاخص فشار عصبی، مطلوب ترین زمان مهر و اسفند می باشد و در شاخص ترجونگ دی، بهمن و اسفند بهترین ماه ها انتخاب شدند. در نهایت در شاخص ماهانی آذر، دی و بهمن از مطلوبیت بیشتری برخوردارند. به طورکلی رتبه بندی شاخص های اقلیمی نشان داد که شاخص اقلیم گردشگری دارای جامعیت بیشتر و با توجه به شرایط اقلیمی منطقه، از نتایج واقعی تری برخوردار است. در بین شاخص ها همچنین، به ترتیب بیشترین رتبه به شاخص های ترجونگ، اقلیم تعطیلات، ماهانی، دمای استاندارد مؤثر، بیکر و فشار عصبی اختصاص یافت. نتایج این مطالعه به برنامه ریزان گردشگری کمک می نماید تا به تعیین زمان مطلوب گردشگری در این منطقه اقدام کنند.

بررسی آرا گردشگران یکی از معیارهای مهم در انتخاب، طرح ریزی و طراحی مناطق تفرجی است که باعث بهره وری تفرجی در مناطق دارای پتانسیل گردشگری است. در این مطالعه چگونگی الگوها و رفتارهای تفرجی گردشگران در جنگل های حرای قشم واقع در حد فاصل جزیره قشم و بندر خمیر در استان هرمزگان با استفاده از بررسی و تحلیل فاکتورهای تقاضای تفرجی در مناطق طبیعی مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی مبدا و مدت زمان مسافرت مراجعه کنندگان به جنگل های حرای قشم نشان داد شعاع بازدیدکنندگان این منطقه بسیار وسیع می باشد. مطابق این بررسی 79 درصد مراجعه کنندگان به منطقه، گردشگران خارج از استان هرمزگان می باشند و اکثر آنها مسافت زیادی را برای رسیدن به منطقه طی کردند. بررسی تعداد دفعات مراجعه افراد پرسش شونده نشان می دهد که مراجعه به شکل سالی یکبار بیشترین الگوی مراجعه بازدیدکنندگان به منطقه است. الگوی اجتماعی اکثر گردشگران در منطقه بصورت تک خانواده و چند خانواده است. بررسی نوع فعالیت های تفریحی و تفرجی مورد علاقه گردشگران نشان داد، جنگل های حرای قشم پتانسیل مقدماتی برنامه ریزی گردشگری جهت قایق سواری و ماهیگیری را برای پر کردن اوقات فراغت مراجعه کنندگان به علت برخورداری از منابع تفرجی پر تقاضا چون آب دریا و جنگل های مانگرو را دارا می باشد. مراجعه کنندگان به منطقه دلیل اصلی بازدید از منطقه را چشم انداز زیبای جنگل حرا عنوان نموده اند. برای اصلاح شیوه مدیریتی و اجرای موفق برنامه های نگهداری و توسعه تفرجی جنگل های حرای قشم به کارگیری الگوهای رفتاری تفرجی گردشگران می بایست مورد توجه قرار گیرد.

مخاطرات محیطی از مهم ترین عوامل افزایش آسیب پذیری در مناطق تحت حفاظت است، از این رو شناسایی این مخاطرات در اکوسیستم های طبیعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در پژوهش حاضر به ارزیابی مخاطرات محیطی و آسیب پذیری در منطقۀ حفاظت شده حرا در چارچوب مفهومی مدل DPSIR پرداخته شد و سپس اولویت و رتبه بندی این مخاطرات با استفاده از روش TOPSIS تعیین شد. مطابق نتایج، 31 عامل در وقوع مخاطرات محیطی در منطقه اثر دارند که 24 عامل دارای منشأ انسانی و 7 عامل دارای منشأ محیطی هستند. نتایج حاکی از آن است که مهم ترین عامل وقوع مخاطرات محیطی در منطقۀ حرا، عوامل انسانی است. افزون بر این، مطابق نتایج وزن دهی و اولویت بندی مخاطرات محیطی در منطقه، بیشترین وزن مربوط به «شدت اثر» و کمترین وزن مربوط به «احتمال وقوع» مخاطرات محیطی اختصاص است. درجۀ مخاطره پذیری عوامل تهدیدکنندۀ منطقه نیز حاکی از آن است که از 31 عامل شناخته شده، 11 عامل از مخاطرات تحمل ناپذیر و 10 عامل از مخاطرات محیطی شایان توجه هستند. بر این اساس، توسعۀ فعالیت های انسانی و تداوم شدت وقوع مخاطرات محیطی می تواند به افزایش آسیب پذیری و همچنین اثرهای جبران ناپذیر در منطقۀ حفاظت شدۀ حرا منجر شود. بنابراین کنترل این مخاطرات مستلزم برنامه ریزی و مدیریتی یکپارچه در سطح منطقه است. در این زمینه، نتایج به دست آمده می تواند با ارائۀ گستره ای از مخاطرات محیطی و درجۀ مخاطره پذیر بودن منطقۀ حفاظت شدۀ حرا، به تصمیم گیران و برنامه ریزان در تدوین برنامه ای مدیریتی و نیز اتخاذ اقداماتی راهبردی در این منطقه کمک کند.